De droomwereld van David Lynch
De cinema van Lynch wordt vaak omgeschreven als droomcinema. Films als Mulholland Dr. en Inland Empire zijn ook gemaakt als een soort droom. Het zijn surrealistische films die alle kanten kunnen opgaan en dus niet perse een logisch patroon volgen. Lynch is een regisseur met veel visie en houdt dus geen rekening met “het grote publiek”. Kyle Maclachlan, één van de vaste acteurs en vooral gekend als het legendarische karakter Dale Cooper in Twin Peaks, zei in een interview ‘Het is niet dat we Lynch persé hoeven te begrijpen, het is meer van dat je op zijn trein springt en wel meegevoerd wordt op zijn eigenaardige reis.’ Lynch zijn werk wordt vaak als mysterieus en ongrijpbaar beschouwd. Maar hij heeft ook zeker toegankelijke films gemaakt die voor iedereen genietbaar zijn en toch dat vleugje Lynch hebben: The Straight Story is daar een prachtig voorbeeld van. Een film over een zeventig jarige boer, die zijn zieke broer wilt gaan bezoeken maar niet meer mag rijden. En dus een Amerikaanse odyssee zal afleggen, op jawel, een zitmaaier. Een film die zo humaan is, zo ingetogen en toch weer dat hoekje af heeft. Dit ook is het oeuvre van David Lynch.
De surrealistische karakters
David Lynch typeert zich vooral als een karakter schrijver. Zijn films hebben stuk voor stuk boeiende karakters met een hoek af. Zijn oeuvre begon met de zwart/wit nachtmerrie film Eraserhead. Daar maakte we kennis met het bizarre en kwetsbare koppel: Henry Spencer en Mary X. Zij krijgen samen een kind in de vorm van jawel een paardenfoetus met tandjes. Henry is zijn eerste iconische Lynch karakter geworden, wel nog in de cultwereld. Maar later volgden er nog zovele.
We kregen in de grote doorbraak van zijn carrière: The Elephant man, kennis te maken met John Merrick (gespeeld door John Hurt). Een compleet vervormde man, die menig hart wist te veroveren met zijn emotionele opvoering. De film verpletterde het publiek zo hard, dat de film acht oscar nominaties kreeg. En toch is dit weer een typisch Lynch personage. Een bijna ongrijpbaar personage, bijna te onlogisch voor een mens te zijn, maar toch vol menselijkheid.
Naast iconische goedaardige menselijke karakters, was Lynch ook heer en meester in het kwaad te creëren. In Blue Velvet maken we kennis met Frank Booth (gespeeld door Dennis Hopper). Een akelig onderwereld figuur met een zuurstofmasker. Zijn rol was zo intens dat de film ook een enorm nachtmerrie gevoel gaf.
En het kwaad werd ook op een gegeven moment bijna letterlijk gemaakt in de serie Twin Peaks in de gedaante van Bob. De serie zit trouwens bomvol met geniale karakters vol met goed en kwaad.
Twin Peaks
In 1990 kwam Lynch zijn eerste tv serie uit. Een samenwerking met Mark Frost, een groot kenner van de Amerikaanse folklore. De serie met de naam Twin Peaks is zowat het gekendste en meest iconische werk van Lynch geworden. Een magnum opus waar hij alles op heeft losgelaten en toch in zekere zin een toegankelijkheid in bewaard heeft, met The Return even buiten beschouwing gelaten. Twin Peaks is een bom aan sfeer, spanning, iconische uitspraken en vooral aan geniale karakters. Van de intelligente charmante FBI agent Dale Cooper tot de rijkeluisdochter Audrey Horne. Er is zoveel charisma tussen alle personages en ze hebben zoals steeds allemaal een hoek af. Zo is er als special ook steeds een introductie voorzien van “The Log Lady”. Een vrouw die praat met een stuk boomstam dat ze overal meezeult en profetische voorspellingen mee doet, echter zijn deze voor onze gewone mensen bij niet te ontcijferen. Maar er zijn dan weer personages die haar verstaan alsof het dagdagelijks is. En dat beste lezers, dat is Lynch. Twin Peaks is ook mijn absoluut favoriete reeks allertijden, het stijgt zelfs voor mij boven film uit. Het is voor mij een absoluut totaalpakket waarom ik van cinema hou, waarom de audiovisuele kunst mij zo weet te grijpen.
25 jaar na release van het einde van seizoen 2, kwam er nog een Twin Peaks the return. Waar de interessante discussie was: is dit nu een film of een serie? Het voelde op zijn manier niet aan als een typische serie, het was een soort seizoen 3, maar ook weer niet. The Return zijn 18 afleveringen of 18 uur, zoals je zelf wilt, aan pure bevreemding. Surrealistischer is er zelden op tv verschenen. En dat laat ook weer zien dat Lynch puur zijn goesting doet, zijn visie is heilig en zal gevolgd worden. Niet dat van een studio of geleid worden door fanservice.
Waar te beginnen in het oeuvre?
Misschien heb je nu door de media aandacht absoluut goesting gekregen om te duiken in de bijzondere oeuvre. Maar laat je je ook wel ergens tegenhouden door het ‘ontoegankelijk’ karakter dat veel van zijn films lijken te hebben. Geen nood, er zijn een aantal films waar je perfect bij kan starten zonder de overweldigende complexiteit. The Elephant man en Blue Velvet zijn beide perfecte plaatsen om te starten om al eens echt die Lynch bevreemding mee te maken. Het zijn allebei films die een duidelijk verhaal hebben en een duidelijk doel. Maar toch ook durven spelen met die nachtmerrie stijl en al een aantal typische Lynch karakters hebben.
Daarna is Mulholland Dr. een absolute must see. Deze film is een fan favoriet en is ook een meesterwerk als je er voor kunt openstellen. Een eerste kijkbeurt is overweldigend en laat nog veel vragen over. Maar het is de perfecte film om te herbekijken. En vergeet ook zeker niet Wild at Heart, met een zeer uitbundige Nicolas Cage!
Sowieso kan je ook starten met Twin Peaks, de serie bouwt zich zelf rustig op naar de wilde rit, dat het uiteindelijk te bieden heeft. Dus moest je meer interesse hebben in een serie kan ik dit zeker aanraden en het heeft uiteindelijk maar twee seizoenen. En een terugkeer (laten we het zo maar noemen) dat nog optioneel te verkennen is. Maar zeker de oude reeks is pure Lynch magie!
Waar absoluut niet te beginnen?
Een grote waarschuwing als je op de terreinen komt van deze surrealistische cinema, is dat het er soms hobbelig aan toe kan gaan. En soms zo niche kan worden, dat de gewone film enthousiast er zelfs even uit het park mee kan geslagen worden. Inland Empire is de laatste echte langspeelfilm van David Lynch. Maar dit is echt voor de die hards, het is drie uur aan experimentele cinema. Het is één grote bizarre nachtmerrie dat alle kanten uitschiet en geen enkele focus houdt op een rechtlijnig verhaal te vertellen. Het is bijna alsof daar Lynch al zijn ideeën heeft uitgespuugd die hij nog had voor een film en het in een eigenaardige volgorde aan elkaar heeft geplakt.
Dune kan je bekijken als je een gekke cultfilm wilt zien met schreeuwerige decors en kostuums. En vooral een schreeuwerige Sting (de zanger van de Police inderdaad) die optreed als slechterik. Dune is één van de grote dure flops uit de jaren 70, waar menig filmfan het over eens is, dat we dit loskoppelen van het oeuvre van Lynch. Iedereen maakt wel eens fouten zeker…
Lost Highway is een film waar ik ook niet meteen in zou vliegen als eerste. Deze film heeft Industrial metal muziek groot gemaakt. Het heeft zelfs Rammstein op de kaart gezet in Amerika. Maar persoonlijk vind ik dit één van de lastigste films van Lynch. Het is een zeer wilde rit, maar eentje die je achterlaat met hoofdpijn.
Eraserhead zou ik ook eerder wat later doen. De film is zo bizar dat het zeker geen spek voor ieders bek is. Tenzij je een al veel experimentele nachtmerrie horror er op hebt zitten dan gaat dit geen enkel probleem zijn om te smaken.
Mijn grote favoriet
Ik heb natuurlijk al vernoemd dat mijn leven niet hetzelfde zou zijn zonder Twin Peaks.
Maar ook Eraserhead is één van mijn favoriete films allertijden. Het is voor mij de blauwdruk naar al het moois wat David Lynch ons nog gegeven heeft.
Wat ik ook zo enorm kan waarderen aan Eraserhead is dat het een echte DIY film is geweest. Alles is zo creatief handgemaakt met een zeer laag budget. En heeft gezorgd voor een absurd en bizar surrealistisch meesterwerk.
En bij deze woorden ga ik dit zeer lang artikel eindigen. Ik heb al mijn enthousiasme kunnen uitsmeren over de pagina’s. En nu kan ik verder in mijn rouw de films verorberen en vooral terug Twin peaks bingen. Uiteraard met een ‘damn fine cup of coffee and a slice of the best cherry pie’.
Rust in vrede grootmeester David Lynch
Dank aan Niki Vanbuel voor verslag en foto
THE ROXY THEATRE KLIK HIER voor het FILMOVERZICHT
